Dawne Gimnazjum Męskie
Budynek administrowany obecnie przez Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy ma dość bogatą historię a jednocześnie ważną dla narodowej tożsamości społeczeństwa krasnostawskiego.
Został on zbudowany na początku ubiegłego stulecia z przeznaczeniem na kasyno dla oficerów carskiego garnizonu. W okresie intensywnych walk o Krasnystaw latem 1914 i latem 1915 r. mieścił się tam lazaret wojskowy. 3 stycznia 1917 r. austriackie władze okupacyjne zgodziły się otworzyć tu Gimnazjum Męskie dla krasnostawskiej młodzieży. Było to pierwsze polskie Gimnazjum Realne w Krasnymstawie. Funkcjonowało ono przez wiele lat, a z czasem w ławkach klasowych zasiadły także dziewczynki. Pierwszym dyrektorem Gimnazjum Męskiego w Krasnymstawie był polski oficer kpt. armii austro – węgierskiej Jan Wowczak. To klasyczny przykład licznej obecności naszych rodaków w mundurach armii państw zaborczych na niemalże wszystkich frontach I wojny światowej. W czasie II wojny światowej niemieccy okupanci zamknęli gimnazjum, gdyż polskim dzieciom nie wolno było kształcić się więcej niż w szkole powszechnej oraz szkole zawodowej. W latach okupacji niemieckiej mieściła się tutaj komenda garnizonu. Po wojnie znów do budynku wrócili uczniowie. Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy im. Marii Doroszewskiej rozpoczął tu funkcjonowanie w 1968 r.
- Dawne Gimnazjum Męskie
- ul. PCK 2, 22-300 Krasnystaw
Start Zespół Poaugustiański
Nie znamy dokładnej daty przybycia augustianów do Krasnegostawu. Wiemy z całą pewnością, że istniejące do dzisiaj budowle kościoła i klasztoru augustianów wzniesione w łatach 1394-1434 zostały ufundowane przez Króla Władysława Jagiełło. Wymurowano je z kamienia i cegieł w stylu gotyckim o charakterze obronnym. Znajdowały się one obok zamku piastowskiego. Budynki klasztorne mieściły się w obrębie murów miejskich. Kościół nosił wezwanie Trójcy Świętej. Klasztor i kościół wchodzący w skład zespołu są najstarszymi istniejącymi budowlami sakralnymi na ziemi krasnostawskiej. W 1449 r. kompleks został zniszczony przez tatarów, ale już w 1458 r. odbudował go Kazimierz Jagiellończyk. Kolejni władcy: Aleksander Jagiellończyk oraz Zygmunt August, doceniając prace misyjne zakonu, nadali mu liczne przywileje i hojnie uposażyli. Augustianie byli dobrze wykształceni, ponieważ zakon nakładał obowiązek studiowania. Podobnie jak dominikanie i franciszkanie mieli prawo spowiadania i głoszenia Słowa Bożego, co było zapewne ich głównym zadaniem, ponieważ obszar diecezji chełmskiej wymagał ogromu pracy misyjnej. Papież Bonifacy VIII udzielił zakonowi augustiańskiemu szczególnego przywileju, a mianowicie prawa zakładania cmentarzy w swoich klasztorach, na których mógł być pochowany każdy wierzący.
Od 1648 r. Rzeczpospolitą nawiedzały straszne i niszczące wojny. Na wschodzie kraju wybuchł bunt kozacki rozniecony przez Chmielnickiego. Buntownicy ukraińscy nie okazywali litości. Palono kościoły, dwory i całe wsie, burzono zamki. Mordowano księży, zakonników, szlachtę i prosty lud w tym kobiety i dzieci. Niszczono wszystko, co polskie i katolickie. Kozacy, nie mogąc zdobyć Zamościa w 1649 r., w odwecie splądrowali między innymi ziemię krasnostawską. Po zdobyciu Krasnegostawu, całkowicie go spustoszyli, paląc także akta miejskie.
W październiku 1655 r. Krasnystaw najechały wojska kozacko-moskiewskie. Miasto zostało zdobyte i przez kilka tygodni okupacji było palone i grabione, a ludność mordowana. Krasnostawskim augustianom udało się wcześniej opuścić miasto i schronić się w Lublinie, w swoim nowym klasztorze, zabierając ze sobą dobytek klasztoru i kościoła. Niestety Kozacy 16 października oblegając Lublin, weszli do klasztoru augustianów, który znajdował się poza murami. Każdego napotkanego zakonnika zabijali natychmiast. W lubelskim klasztorze został wówczas zamordowany o. Ferdynand Damianowicz, eksprowincjał i przeor konwentu krasnostawskiego, zakonnik o. Józef Czechowicz oraz brat Felicjan - organista klasztorny z Krasnegostawu. Wiosną 1657 r. żołnierze węgierscy księcia Rakoczego i towarzyszący im Kozacy spustoszyli Krasnystaw i spalili augustiański klasztor. Wówczas to spłonęło zgromadzone w klasztorze archiwum zakonu augustianów. W latach 1755-1766 r. dzięki wielkim dobrodziejom zakonu, jakim była między innymi Katarzyna z Sobieskich Radziwiłłowa, kościół Świętej Trójcy wyremontowano, natomiast klasztor wybudowano od podstaw.
Jeszcze przed powstaniem styczniowym, carskie władze w obiektach klasztornych postanowiły urządzić koszary dla wojska, którego garnizon przez kolejne lata koszarował w tym miejscu, jak również w pomieszczeniach zespołu klasztornego jezuitów przy kościele pw. św. Franciszka Ksawerego. Po kasacie zakonu księży augustianów przez władze carskie w 1864 r. rozparcelowano jego dość pokaźny majątek sięgający 700 mórg ziemi (1 morga polska to 0,56 hektara). Ziemia uprawna została przejęta do skarbu carskiego imperium, a następnie wydzierżawiona, przy czym inwentarz żywy i sprzęt rolniczy został sprzedany na licytacji. Duchownym pozwolono zatrzymać tylko szaty liturgiczne, książki z bogatej wówczas biblioteki oraz obrazy świętych. Obiekty, przekształcone na koszary przejęło rosyjskie wojsko. Po wyparciu z Lubelszczyzny latem 1915 r. wojsk rosyjskich, Krasnystaw, jak również powiat krasnostawski znalazły w się pod okupacją Niemiec, a od połowy września 1915 r. Austro-Węgier. Jesienią 1918 r. austriaccy żołnierze opuścili koszary. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w koszarach rozlokowano kompanię łączności Wojska Polskiego. Dzisiaj to miejsce podlega zarządowi Zespołu Szkół Ponadgimnazjałnych nr 1 im. Tadeusza Kościuszki. Przy obecnej ul. Zamkowej zachowały się pozostałości niegdyś okazałego kompleksu kościelno-klasztornego księży augustianów.
- Stary Zespół Poaugustiański
- Zamkowa 1, 22-300 Krasnystaw
Ratusz
W każdym centrum miasta flagowym budynkiem jest ratusz. Tak też jest w Krasnymstawie. Badania archeologiczne wskazują, że pierwotnie mieścił się on na środku rynku, na którym jest on widoczny. Spłonął w czasie wielkiego pożaru Krasnegostawu, który miał miejsce w 1878 r. Obecny gmach ratusza jest budowlą z początku XX wieku.
Świadczą o tym chociażby pocztówki z Krasnegostawu wykonane w 1914 r. na których jest on właśnie widoczny. Na stronach internetowych mylnie podawane jest, że wybudowano go w okresie międzywojennym. Prawdą natomiast jest tylko to, że w okresie międzywojennym w 1928 r. został odbudowany po poważnych zniszczeniach spowodowanych walkami o miasto w sierpniu 1914 r. i w lipcu 1915 r. W ostatnich latach fasada budynku została odrestaurowana.
- Ratusz
- 3 Maja 29, 22-300 Krasnystaw