About City

From the history of the town

As a National Outdoor Centre, Plas y Brenin develops the people that develop the outdoor sectors – from instructors to centre managers to expedition leaders to NGB officers to policymakers. This includes developing inspiring coaches, instructors and leaders in adventure sport, be they volunteers or working professionally in the sector, to better support people, from all backgrounds, to get active in the outdoors.

Królowi Kazimierzowi Wielkiemu przypisuje się wzniesienie dużego, murowanego zamku nad Wieprzem. Za jego panowania dawny gród obronny wzmocniono fosą zasilaną wodą wielkiego stawu, utworzonego w widłach rzek Wieprza i Żółkiewki. Staw był tak duży, że w wiekach XV-XVII rybacy sieciami łowili ryby. Krasnostawska solona ryba cieszyła się dobrą sławą i była ekspor¬towana w dużych ilościach. Wieki staw zaznaczano na mapach Królestwa jeszcze w XVIII w. Wzniesienie zamku spowodowało szybki rozwój osady przygrodowej. Dawało to kupcom i rzemieślnikom poczucie bezpieczeństwa. Gród pełnił funkcje administracyjne i był elementem większego systemu obronnego. Stanowił siedzibę starosty królewskiego z dworem i drużyną.

Król Władysław Jagiełło, doceniając znaczenie gospodarcze i strategiczne, podniósł Szczekarzów do rangi miasta, które stało się miastem królewskim. 1 marca 1394 r. w Krakowie nadał mu magdeburskie prawa miejskie, lokując na 100 łanach frankońskich tj. 2 420 ha. Miasto było lubiane przez króla Władysława, który w czasie swoich licznych podróży bywał tutaj częstym gościem. Pierwszym wójtem, mianowanym przez króla, był Stanisław z Korzyć, natomiast kiedy w 1433 r. wprowadzono urząd starościński, pierwszym starostą został Jan Kierdej z Pomorzan.

Krasnystaw w wiekach XIV i XV miał szerokie kontakty handlowe z całą Polską. Dzięki temu w XV w. miasto rozkwitło i odgrywało ważną rolę gospodarczą i polityczną. Władcy Polski dbali o miasto nadając mu liczne przywileje. Złotym okresem rozkwitu miasta stanowił XVI w. Urząd starosty krasnostawskiego był bardzo pożądaną posadą i wielkim zaszczytem. W lustracji królewskiej z 1565 r. wymieniono 399 domów, w tym w obrębie murów, 140 domów murowanych. Krasnystaw był jednym z najlepiej urządzonych miast w Rzeczpospolitej.

Oprócz nadania praw miejskich Władysław Jagiełło ufundował zespół augustiański składający się z budynków kościoła Świętej Trójcy i klasztoru, wzniesionych w łatach 1394-1434. Kościół i klasztor sąsiadowały z zamkiem królewskim. W łatach 1588-1589 krasnostawski zamek pełnił funkcję więzienia dla jednego z najsłynniejszych więźniów Rzeczypospolitej – pretendenta do polskiego tronu, arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, późniejszego Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego. Został on pojmany przez hetmana Jana Zamoyskiego w bitwie pod Byczyną. Bezpośrednią straż nad więźniem sprawował wojewoda lubelski Marek Sobieski. Był on dziadem Jana III Sobieskiego – późniejszego króla Polski.

Krasnystaw jednak upamiętnił innego wielkiego człowieka z rodu Sobieskich – Marka, starszego brata Jana III Sobieskiego. Jedna z ulic została nazwana jego imieniem. Był on starostą krasnostawskim. Swoją postawą zyskał dużą popularność wśród wojskowych. W nagrodę za odwagę i waleczność podczas bitwy pod Beresteczkiem (28-30 czerwca 1651 r.) otrzymał jako łup wojenny szablę po Tuhaj-beju. W 1652 r. po przegranej bitwie pod Batohem ten wielki człowiek trafił do niewoli razem z 5 tys. polskimi żołnierzami. Jeńcy polscy wraz z hetmanem zostali w bestialski sposób wymordowani przez kozaków (Ukraińców). Był to „sarmacki Katyń”. Zginęła tam duża część kadry oficerskiej wyższego i średniego szczebla mająca bezcenne doświadczenia z wojny trzydziestoletniej.

W XVII w. losy miasta i powiatu uległy zmianie i odwróciły się na gorsze. W wyniku najazdów: szwedzkich, kozackich, moskiewskich, siedmiogrodzkich, tatarskich oraz wojny domowej, wiatach 1652-1667 w powiecie krasnostawskim uległo zniszczeniu 80-95% wsi królewskich oraz 65-70% wsi prywatnych. Spowodowało to ruinę zabudowy, liczne wyludnienia i zniszczenie upraw.

W1672 r. na Rzeczpospolitą napadły wojska tureckie, tatarskie i kozackie w sile około 80 tys. łudzi. 5 października 1672 r. spod zamku w Krupem wyruszyły lekkie chorągwie polskiej jazdy liczące około 3 tys. łudzi pod dowództwem hetmana wielkiego Jana III Sobieskiego. Przeciwko sobie miał on dziesiątki tysięcy Tatarów oblegających Lwów. Niewykorzystywane do walki oddziały tatarskie prowadziły rabunek polskich wsi i miast docierając aż w okolice Turobina. Tysiące łudzi zabrano w jasyr. Nieliczne siły Sobieskiego staczały niemal każdego dnia większe lub mniejsze bitwy i potyczki. Polskie oddziały przebyły w ciągu 9 dni 450 km podczas wyprawy na czambuły. Walczyły łącznie z 20-25 tys. Tatarów, Janczarów i Kozaków, z czego z życiem uszło zaledwie 2-3 tys. Uwolniono wówczas z jasyru około 44 000 osób. Krasnostawska wyprawa na czambuły hetmana Jana III Sobieskiego była jedną z najbardziej imponujących operacji wojskowych w hi¬storii oręża polskiego. Pomysł jej przeprowadzenia powstał w czasie pobytu Jana III Sobieskiego w Krasnymstawie, po dokładnym rozpoznaniu działań przeciwnika. Po tej udanej wyprawie Jan III Sobieski zdobył duży szacunek i popularność w Rzeczpospolitej, w wyniku czego następnego roku w czasie wolnej elekcji został wybrany na króla Polski.

W 1688 r. jezuici założyli w mieście szkołę gramatyki, którą w 1720 r. podniesiono do rangi kolegium. Stopniową poprawę dla miasta i powiatu przyniósł XVIII w. W latach 1695-1717 z fun¬dacji Potockich powstał zespół jezuicki tj. kościół wraz z kolegium.
Po wielkim pożarze w 1811 r. spłonęło sto kilkadziesiąt domów. Rozebrano zamek oraz mury miejskie celem uzyskania materiałów na odbudowę. W czasach powstania styczniowego na ziemiach krasnostawskich odbyło się dużo bitew i potyczek powstańczych. Pamiątką po tamtych czasach jest kamień przy ulicy Rejowieckiej w Krasnymstawie z tablicą upamiętniają egzekucję Mikołaja Nieczaja, dowódcy jednego z oddziałów w czasie powstania styczniowego. 4 listopada 1918 r. oddział Polskiej Organizacji Wojskowej oraz przedstawiciele rady miasta wymogli na Austriackim garnizonie kapitulację. W efekcie tego działania Krasnystaw, jako jedno z pierwszych miast na Lubelszczyźnie, znalazł się w polskich rękach. W czasie II wojny światowej na terenie powiatu działała silna partyzantka. W nocy z 19 na 20 września 1943 r. oddziały BCh pod dowództwem Stanisława Sokołowskiego uwolniły z miejscowego więzienia około 300 więźniów.

0 ha
Grunty orne
0 ha
Sady
0 ha
Łąki
0 ha
Lasy